Νόμιμος ο σκοπός λέει η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, αλλά τονίζει ότι είναι παράνομη η καταγραφή και αποθήκευση των μαθημάτων – Έκθετη αφήνει την υπουργό η ΔΟΕ για το θέμα της μελέτης αντικτύπου.
Να διασκεδάσει τις εντυπώσεις επιχειρεί η υπουργός Παιδείας σχετικά με το θέμα της βιντεοσκόπησης και ζωντανής αναμετάδοσης των μαθημάτων, δίχως να δίνει πειστικές απαντήσεις και συνεχίζοντας να αγνοεί τις εύλογες αντιδράσεις εκπαιδευτικών και γονέων.
Για το ζήτημα έγινε σήμερα τηλεδιάσκεψη της ανεξάρτητης Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα με το Προεδρείο και τη νομική σύμβουλο της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας Ελλάδας, με μέλη του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ και εκπροσώπους του Πανελλήνιου Συλλόγου Αναπληρωτών Δασκάλων, μετά από σχετικά αιτήματά τους.
Ενώ εδώ και ημέρες ζητείται από την κ. Κεραμέως γραπτή γνωμοδότηση για τη συμφωνία της Αρχής για τη ζωντανή αναμετάδοση μέσα από τις σχολικές αίθουσες, σήμερα ήρθε μια.. μεσοβέζικη ανακοίνωση που της δίνει ένα πρώτο «οκ», αλλά στην πράξη προτάσσει τη διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου, κάτι που χρειάζεται τουλάχιστον ένα μήνα.
Η Αρχή έκρινε λοιπόν νόμιμη την εξ αποστάσεως ταυτόχρονη εκπαίδευση, αλλά όχι την καταγραφή και την αποθήκευση των μαθημάτων, με την υπουργό Παιδείας μετά να προχωρά σε διευκρινίσεις που όμως δεν είναι αρκετές για το πώς μπορεί να διασφαλιστεί το ότι δεν θα καταγράφει κάποιος το μάθημα την ώρα που θα μεταδίδεται.
Μεταξύ άλλων αναφέρει, με ανακοίνωσή του, ότι το μάθημα θα μεταδίδεται μέσω κινητού ή tablet και όχι από κάμερες που θα εγκαταστηθούν, καθώς και ότι μέχρι και από σταθερό τηλέφωνο θα μπορεί κάποιος να παρακολουθεί εξ αποστάσεως το μάθημα, με αστική χρέωση.
Η υπουργός Παιδείας μετά την ανακοίνωση της Αρχής έκανε λόγο για «εκστρατεία παραπληροφόρησης» και «δίκη προθέσεων» και ανέφερε ότι έτσι αποσαφηνίστηκε «ότι το Υπουργείο Παιδείας είχε συμβουλευθεί την Αρχή πριν τη διαμόρφωση της ρύθμισης και ενσωμάτωσε συγκεκριμένες προτάσεις της».
Βέβαια, δεν γίνεται λόγος για τη μελέτη αντικτύπου.
Προσθέτει πάντως ότι «με υπουργική απόφαση θα οριστούν, μεταξύ άλλων, οι λεπτομέρειες της εφαρμογής της διάταξης, καθώς και μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των συμμετεχόντων, λαμβανομένων υπόψη των δικαιωμάτων πρωτίστως μαθητών και εκπαιδευτικών καθώς και τυχόν άλλων ενδιαφερομένων».
Η ΔΟΕ σημείωσε, μεταξύ άλλων, ότι στο πλαίσιο της συζήτησης εκτιμήθηκε ότι η έκδοση μιας σοβαρής και επιστημονικά τεκμηριωμένης εκτίμησης αντικτύπου δεν μπορεί να γίνει σε χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός μηνός και υπογραμμίζει ότι «λόγω της σοβαρότητας και της επικινδυνότητας, για τα δικαιώματα των εκπαιδευτικών και των ανήλικων μαθητών είναι αυτονόητο ότι απαιτείται διαβούλευση με τους εκπροσώπους των εκπαιδευτικών και των γονέων των μαθητών πριν την ολοκλήρωση της εκτίμησης αντικτύπου για την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης».
Η ανακοίνωση της Αρχής
Η Αρχή παρατηρεί επί του θέματος της πρόσφατης νομοθετικής διάταξης του Υπουργείου Παιδείας τα εξής:
Με πρόσφατη νομοθετική διάταξη προβλέπεται, στην ειδική περίπτωση επιδημικών νόσων, η ταυτόχρονη διδασκαλία σε μαθητές με φυσική παρουσία και σε άλλους μαθητές με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Ο σκοπός της συγκεκριμένης επεξεργασίας που συνίσταται στην παροχή εκπαίδευσης είναι κατ’ αρχήν νόμιμος και μπορεί να αποτελέσει, υπό προϋποθέσεις, τη βάση για τη σύννομη επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων των διδασκόντων και των μαθητών στο πλαίσιο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Πέραν της απαγόρευσης της καταγραφής και αποθήκευσης του μαθήματος, μετά από συμβουλευτική σύσταση της Αρχής, ορίστηκε ο υπεύθυνος επεξεργασίας, περιορίστηκε ο σκοπός χρήσης των μεταδεδομένων (πληροφορίες που παράγονται κατά τη λειτουργία των συστημάτων τηλεκπαίδευσης, π.χ. δεδομένα για τους χρόνους διάσκεψης ενός χρήστη) και θεσπίσθηκε η υποχρέωση καταστροφής τους. Περαιτέρω ετέθη, ως προϋπόθεση για την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης που θα εξειδικεύσει τη σχετική νομοθετική ρύθμιση, η διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου.
Με την Υπουργική Απόφαση θα οριστούν, πλην άλλων, και οργανωτικά και τεχνικά μέτρα για τη διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών δεδομένων των συμμετεχόντων. Με την απόφαση αυτή θα ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του νέου τρόπου διδακτικής και θα είναι δυνατή η συνολική αξιολόγησή του από την άποψη της αρχής της αναλογικότητας που διέπει το δίκαιο των προσωπικών δεδομένων.
Η Αρχή αναγνωρίζει ότι η ταυτόχρονη διδασκαλία συνεπάγεται περισσότερους κινδύνους στα δικαιώματα των εκπαιδευτικών και των μαθητών εν συγκρίσει με τη διδασκαλία στην τάξη. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, προβλέπεται μόνο κατ’ εξαίρεση σε περίπτωση επιδημικής νόσου. Τονίζεται, όμως, ότι η εφαρμογή της διάταξης εξαρτάται από τη διενέργεια εκτίμησης αντικτύπου των σχεδιαζόμενων πράξεων επεξεργασίας στην προστασία δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, η οποία διενεργείται με συγκεκριμένη μεθοδολογία, ώστε να προσδιοριστούν τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης των κινδύνων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται οι εγγυήσεις, τα μέτρα και οι μηχανισμοί ασφάλειας μέσω των οποίων διασφαλίζεται η προστασία των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα, λαμβάνοντας υπόψη τα δικαιώματα και τα έννομα συμφέροντα των εκπαιδευτικών, των μαθητών, ανάλογα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους, και άλλων ενδιαφερόμενων προσώπων.
Επισημαίνουμε ότι, εάν μετά την εκπόνηση της εκτίμησης αντικτύπου και τον προσδιορισμό των μέτρων, η επεξεργασία θα προκαλούσε υψηλό κίνδυνο για τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των φυσικών προσώπων, ο υπεύθυνος επεξεργασίας οφείλει να ζητήσει τη γνώμη της Αρχής πριν από την έναρξη της επεξεργασίας (βλ. άρθρο 36 Γενικού Κανονισμού Προστασίας Δεδομένων).
Την αφήνει έκθετη η ΔΟΕ
Η ανακοίνωση της Διδασκαλικής Ομοσπονδίας
Το Δ.Σ. της Δ.Ο.Ε. έθεσε τους προβληματισμούς και τις αντιρρήσεις του σε σχέση με την τροπολογία που επιτρέπει τη ζωντανή αναμετάδοση των μαθημάτων από τη σχολική τάξη.
Τέθηκε επίσης το ερώτημα εάν υπάρχει γραπτή θετική γνωμοδότηση της Αρχής προς το Υπουργείο Παιδείας. Οι απαντήσεις που έδωσαν ο Πρόεδρος και τα μέλη της Αρχής ήταν οι παρακάτω:
Υπήρξε επικοινωνία με το Υπουργείο Παιδείας στη διάσταση του να δοθούν κατευθύνσεις από την Αρχή ως προς την τεχνική διατύπωση της διάταξης, σε σχέση με την πρόβλεψη υπεύθυνου επεξεργασίας ,τη χρήση των δεδομένων και την αναγκαιότητα της πρόβλεψης εκτίμησης αντικτύπου πριν την έκδοση της προβλεπόμενης Υπουργικής Απόφασης.
Αναφορικά με την αναμετάδοση των μαθημάτων τονίστηκε, εκ μέρους της Αρχής, ότι αυτό αποτελεί μια όλως εξαιρετική διαδικασία, που μπορεί να δικαιολογηθεί στα πλαίσια της τήρησης της αρχής της αναλογικότητας μόνο σε περιπτώσεις επιδημικών νόσων, όπως αυτή που ζήσαμε και πάντοτε υπό την προϋπόθεση της διασφάλισης των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα των ατόμων που εμπλέκονται.
Η εφαρμογή της διάταξης δεν μπορεί να γίνει πριν την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης, η οποία προϋποθέτει την έκδοση μιας σοβαρής και επιστημονικά τεκμηριωμένης εκτίμησης αντικτύπου, που θα διασφαλίζει τα δικαιώματα όλων των εμπλεκομένων, λαμβανομένου υπόψη και του γεγονότος ότι η επίμαχη διαδικασία, κατά την άποψη της Αρχής, ενέχει υψηλή επικινδυνότητα. Στο πλαίσιο της συζήτησης, εκτιμήθηκε ότι μια τέτοιας έκτασης μελέτη δεν μπορεί να εκδοθεί σε χρονικό διάστημα μικρότερο του ενός μηνός, στην καλύτερη των περιπτώσεων.
Αντίστοιχες, δε, προσπάθειες στην Ισπανία και την Ιταλία που ξεκίνησαν νωρίτερα δεν έχουν ακόμα εφαρμοστεί λόγω των πολλαπλών τεχνικών και νομικών προβλημάτων που προέκυψαν.
Λόγω της σοβαρότητας και της επικινδυνότητας, για τα δικαιώματα των εκπαιδευτικών και των ανήλικων μαθητών είναι αυτονόητο ότι απαιτείται διαβούλευση με τους εκπροσώπους των εκπαιδευτικών και των γονέων των μαθητών πριν την ολοκλήρωση της εκτίμησης αντικτύπου για την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης.
Σε περίπτωση που όλα τα παραπάνω δεν τηρηθούν, η Αρχή διατύπωσε τη θέση της ότι, ασκώντας στο ακέραιο τον θεσμικό της ρόλο, θα επιληφθεί του δύσκολου αυτού ζητήματος είτε εφόσον ερωτηθεί από το Υπουργείο είτε αυτεπάγγελτα είτε κατόπιν προσφυγής των ενδιαφερομένων.
Συζητήθηκε, επίσης, το πρόβλημα που δημιουργεί η σύνδεση της υλοποίησης της σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης με την υπό έκδοση Υπουργική Απόφαση στη διάσταση, του αν ενέχει νομικούς κινδύνους για τους εκπαιδευτικούς που την πραγματοποιούν. Από την πλευρά της Αρχής δηλώθηκε ότι τα ζητήματα αυτά αποτελούν αντικείμενο μελέτης και επεξεργασίας για όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης καθώς και ότι μέχρι και την έκδοση της Υπουργικής Απόφασης, οι εκπαιδευτικοί που επιλέγουν να υλοποιούν τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν μπορεί να θεωρηθούν υπεύθυνοι για παραβιάσεις των διατάξεων περί δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα αφού εκτελούν εντολές που δίνονται από το Υπουργείο Παιδείας, το οποίο εξάλλου είναι και ο υπεύθυνος επεξεργασίας.
Το Δ.Σ. της Δ.Ο.Ε. θα συνεχίσει να βρίσκεται σε επικοινωνία με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα καθώς και με κάθε άλλο εθνικό και υπερεθνικό αρμόδιο φορέα, προκειμένου να διασφαλίσει την αρτιότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τα δικαιωμάτων μαθητών και εκπαιδευτικών στα πλαίσια της νομιμότητας, καθώς και το ρόλο του εκπαιδευτικού στη μαθησιακή διαδικασία. Παράλληλα συνεχίζει δυναμικά να οργανώνει και να πρωτοστατεί σε δράσεις κινηματικού χαρακτήρα μέχρι την τελική απόσυρση της τροπολογίας καθώς και της μη κατάθεσης του αντιεκπαιδευτικού νομοσχεδίου στη Βουλή.
Καλούμε όλους τους εκπαιδευτικούς να συμμετέχουν δυναμικά στην κινητοποίηση Δ.Ο.Ε. – Ο.Λ.Μ.Ε. – Ο.Ι.Ε.Λ.Ε. την Τετάρτη 13/5/2020 και στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας που πραγματοποιείται στις 13:00 στα Προπύλαια.
Ερωτήσεις & Απαντήσεις για τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση από το υπουργείο Παιδείας
Τι προβλέπει η νέα ρύθμιση;
Προβλέπει εκτενέστερο θεσμικό πλαίσιο για τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση, ιδιαίτερα, δε, τώρα που προχωρούμε σε σταδιακή επαναλειτουργία σχολείων, με δυνατότητα για κάποιους μαθητές να απουσιάζουν για συγκεκριμένους λόγους. Ειδικότερα:
• Προβλέπεται, όπως είχε αναγγελθεί, η δυνατότητα ταυτόχρονης διδασκαλίας σε μαθητές που συμμετέχουν στο μάθημα με φυσική παρουσία και σε μαθητές που συμμετέχουν εξ αποστάσεως, σε περίπτωση επιδημικής νόσου (όπως αυτή που βιώνουμε τώρα λόγω του κορωνοϊού COVID-19)
• Επιπλέον, προβλέπεται, σε περίπτωση έκτακτου ή απρόβλεπτου γεγονότος, η δυνατότητα συνολικής σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, για όσο διαρκεί η έκτακτη ή απρόβλεπτη συνθήκη (π.χ. σε περίπτωση φυσικών καταστροφών).
Ως εξαιρετική διάταξη, η σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση θεσπίστηκε και στη χώρα μας, ώστε να μετριαστούν οι δυσμενείς επιπτώσεις σε περιπτώσεις υγειονομικής κρίσης ή άλλης έκτακτης ανάγκης.
Εκτός από τις γενικές ρυθμίσεις για τη σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση όταν προβλέπεται έκτακτο ή απρόβλεπτο γεγονός, η ρύθμιση προβλέπει και τη δυνατότητα ταυτόχρονης διδασκαλίας σε μαθητές με φυσική παρουσία και εξ αποστάσεως σε ειδικές περιστάσεις. Γιατί εισάγετε αυτή τη συγκεκριμένη ρύθμιση;
Η ταυτόχρονη διδασκαλία σε μαθητές, που συμμετέχουν στο μάθημα με φυσική παρουσία και σε άλλους που απουσιάζουν και συμμετέχουν εξ αποστάσεως μέσω σύγχρονης τηλεκπαίδευσης προβλέπεται αποκλειστικά και μόνο σε περιπτώσεις επιδημικών νόσων. Ακριβώς την ανάγκη αυτή βιώνουμε τώρα κατά τη σταδιακή επαναλειτουργία των σχολείων.
Μέριμνα του Υπουργείου είναι να μην μείνει κανείς μαθητής πίσω, να μην αποκοπούν δηλαδή από την εκπαιδευτική διαδικασία οι μαθητές εκείνοι που πρέπει να παραμείνουν σπίτι. Να μην τιμωρηθούν, επειδή προστατεύουν την υγεία τη δική τους, των οικογενειών τους, του κοινωνικού συνόλου, παραμένοντας εκτός σχολικής αίθουσας, ακολουθώντας τις συστάσεις των ειδικών. Χωρίς την επιλογή της ζωντανής μετάδοσης, μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές μπορεί να μείνουν μήνες αποκομμένοι από κάθε μαθησιακή διαδικασία.
Όταν η Πολιτεία προβλέπει τη δυνατότητα για ορισμένους μαθητές να μείνουν εκτός σχολείου για προληπτικούς λόγους προστασίας της ατομικής και δημόσιας υγείας, είναι και αυτονόητη υποχρέωση της Πολιτείας να μεριμνήσει για την πρόσβαση των μαθητών αυτών στην εκπαιδευτική διαδικασία εξ αποστάσεως.
Υποκαθίσταται η δια ζώσης διδασκαλία;
Ασφαλώς και όχι. Η σύγχρονη εξ αποστάσεως εκπαίδευση δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη δια ζώσης διδασκαλία. Είναι ένα χρήσιμο εργαλείο ανάγκης σε έκτακτες περιπτώσεις, ώστε να μην αποξενωθούν οι μαθητές από τη μαθησιακή διαδικασία για το διάστημα κατά το οποίο επικρατούν οι ανωτέρω έκτακτες συνθήκες.
Προβλέπεται βιντεοσκόπηση του μαθήματος μέσα από την τάξη;
Όχι. Η διάταξη προβλέπει ότι στις περιπτώσεις αυτές επιδημικής νόσου, όπως αυτή που βιώνουμε – επιτρέπεται μόνο η ζωντανή μετάδοση ήχου και εικόνας σε πραγματικό χρόνο, για όσο διαρκεί η διδασκαλία, με αποκλειστικούς αποδέκτες τους μαθητές. Απαγορεύεται ρητά η καταγραφή και η αποθήκευση του παραδιδόμενου μαθήματος.
Θα εγκατασταθούν κάμερες στις τάξεις και θα γίνεται καταγραφή;
Όχι. Καμία εγκατάσταση κάμερας δεν θα γίνει στις τάξεις. Θα χρησιμοποιείται απλός φορητός ηλεκτρονικός εξοπλισμός, όπως αυτός που χρησιμοποιούνταν για την εξ αποστάσεως εκπαίδευση, δηλαδή υπολογιστής, τάμπλετ, κινητό, όποια συσκευή διατίθεται, που θα εξυπηρετεί τις ανάγκες της σύνδεσης του εκπαιδευτικού με τους μαθητές του για το συγκεκριμένο σκοπό. Οι μαθητές θα μπορούν να συνδέονται και μέσω σταθερού τηλεφώνου, με αστική χρέωση.
Μπορεί να συνδεθεί ψηφιακά οποιοσδήποτε με τη φυσική τάξη;
Όχι, ο σύνδεσμος μέσω του οποίου συνδέονται οι μαθητές που μένουν σπίτι για λόγους προστασίας της ατομικής και δημόσιας υγείας δίδεται αποκλειστικά σε αυτούς από τον εκπαιδευτικό. Προ της σύνδεσης των εν λόγω μαθητών με την τάξη, ο εκπαιδευτικός πρέπει πρώτα να τους επιτρέψει την είσοδο στην πλατφόρμα. Ο εκπαιδευτικός έχει τον πλήρη έλεγχο των εισερχόμενων συμμετεχόντων και όλης της διαδικασίας σύγχρονης τηλεκπαίδευσης.
Τίθεται ζήτημα προσωπικών δεδομένων των μαθητών;
Για τη διασφάλιση της προστασίας τυχόν προσωπικών δεδομένων, το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων έχει λάβει όλα τα ενδεδειγμένα μέτρα. Η διάταξη διαμορφώθηκε μετά από διαβούλευση με την Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα και ενσωματώνει περισσότερες εγγυήσεις ακόμη και από αυτές που απαιτεί το ενωσιακό δίκαιο και η ελληνική νομοθεσία. Επιπλέον η λήψη θα εστιάζει μόνο στον πίνακα ή/και τον εκπαιδευτικό, και όχι στους μαθητές. Ο εκπαιδευτικός διατηρεί τη δυνατότητα σίγασης της φωνής μαθητή, ή ακόμα και διακοπής της μετάδοσης, εάν το κρίνει απαραίτητο.
Είναι υποχρεωτική η ταυτόχρονη μετάδοση του μαθήματος από την τάξη μέσω σύγχρονης τηλεκπαίδευσης στην περίπτωση της επιδημικής νόσου;
Η ρύθμιση προβλέπει τη δυνατότητα παροχής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, με τη χρήση τεχνολογίας για ταυτόχρονη μετάδοση μαθήματος σε πραγματικό χρόνο από εκπαιδευτικό.
Όπως προαναφέρθηκε, η ταυτόχρονη διδασκαλία σε μαθητές, που συμμετέχουν στο μάθημα με φυσική παρουσία και σε άλλους που απουσιάζουν και συμμετέχουν εξ αποστάσεως, προβλέπεται μόνο ως δυνατότητα και μόνο σε περίπτωση επιδημικής νόσου.